„Polska straż graniczna długo nie chciała nas wpuścić”. Jak Białorusini stają się podwójnymi uchodźcami
Aksana Dabryjaniec i jej córka Lera pochodzą z małego białoruskiego miasteczka Stolin. W 2021 roku musiały uciekać przed represjami ze strony białoruskiego reżimu do Ukrainy. Inicjatywa August2020 podzieliła się historią prześladowań dziewczyny. Po wybuchu wojny pobyt w Ukrainie stał się niebezpieczny i musiały ponownie uciekać w nieznane.
Aksana była jedyną osobą w swoim mieście, która zbierała podpisy popierające kandydatkę na prezydenta Światłanę Cichanouską. W lutym 2021 roku do domu Aksany przyszli funkcjonariusze służb bezpieczeństwa:
– Przeszukanie trwało 5 godzin. Przesłuchiwali mnie, grzebali w moich rzeczach, siłą zabrali mi telefon. Ale prawdziwego strachu doznałam, gdy następnego dnia do mnie przyszedł pracownik opieki społecznej. Moja córka to mój najcenniejszy skarb. Spanikowałam. Napisałam do znajomych i zaczęłam się pakować. Kilka godzin później wraz z córką wyruszyłyśmy do Mińska. Jadąc, miałyśmy podwójny wypadek: najpierw wpadłyśmy w poślizg w rowie, a kiedy wyjeżdżałyśmy, miałyśmy stłuczkę. Co dziwne, nie odebrałam wtedy tego jako czegoś strasznego. Widocznie byłyśmy tak roztrzęsione, że poczekałyśmy na milicję drogową i pojechałyśmy dalej.
Dzień po przyjeździe do Ukrainy Aksana otrzymała telefon od swojego adwokata z informacją, że wszczęto przeciwko niej postępowanie administracyjne i że mieli ją zatrzymać.
– W Kijowie zachorowałam na depresję. Córka przeżywała to wszystko trochę łatwiej: miała szkołę i przyjaciół, a ja byłam sama w domu. Pokochałyśmy Ukrainę i postanowiłyśmy zostać w Kijowie do czasu zakończenia represji na Białorusi. Nie powiedziałabym, że czułam się super bezpiecznie, ale Ukraina była naszym krajem do życia: nie było bariery językowej, łatwo poszło załatwienie formalności związanych z pobytem, nie doświadczyłyśmy żadnej dyskryminacji.
Naklejki projektu „Dzieciństwo na emigracji”, które robi Aksana.
Na zdjęciu po lewej stronie Lera przytula się do swojej polskiej nauczycielki.
Kiedy zaczęła się wojna, minął dokładnie przez rok od naszego przyjazdu do Kijowa. W Ukrainie byłam dziennikarką, rozpoczęłam realizację swojego projektu o dzieciństwie na emigracji, dużo się uczyłam, rozwijałam się w swoim zawodzie. Ale to wszystko nagle się rozsypało…
Aksana opowiada, że wiedziała, że zbliża się wojna, ponieważ śledziła wiadomości:
– Wszyscy moi znajomi mówili, że Putin chce tylko postraszyć, że powinniśmy być spokojniejsi i bardziej optymistyczni. Lecz rozumiałam, do czego zdolny jest rosyjski reżim, więc starałam się być przygotowana. Wszędzie narastał niepokój. Wytrąciły z równowagi ewakuacje w szkole córki: jedna próbna, druga z powodu fałszywego alarmu bombowego.
– Po ewakuacji przeszłam załamanie nerwowe. Sam fakt, że ewakuacja może się zdarzyć naprawdę, był bardzo przerażający. Dużo płakałam i bardzo przeżywałam. 23 lutego, kiedy położyłyśmy się spać, powiedziałam Lerze, że jutro zacznę robić zapasy wody i jedzenia i że prawdopodobnie będziemy musiały spać w wannie, ponieważ schron przeciwbombowy jest daleko. Lera się przestraszyła i zaczęła płakać.
Rano się obudziłam, otworzyłam Instagram i zobaczyłam straszną wiadomość:
– Wszystkim znajomym mówiłam, że gdy wybuchnie wojna, szybko się spakuję, wsiądę do pociągu i pojadę w bezpieczne miejsce. Okazało się, że jest to po prostu nierealne. Szukałam na Internecie wszelkich możliwych opcji, próbowałam kupić jakiekolwiek bilety. W końcu znalazłam rejs ewakuacyjny Free Belarus Center i postanowiłam wyjechać z nimi. Bardzo długo czekałyśmy na autobus, który z powodu ogromnych korków nie mógł nawet wjechać do miasta i w końcu odwołano wyjazd. Mąż założycielki Free Belarus Center jechał do Równego i miał trzy wolne miejsca w samochodzie, i w Kijowie zapadła zbiorowa decyzja o ewakuacji mnie z córką oraz chłopca, który ledwo chodził po operacji na nodze.
– W Równem znalazłyśmy samochód, który zabrał nas do najbliższego przejścia granicznego. Na granicy była ogromna kolejka. Aby dotrzeć do punktu kontrolnego, szłyśmy na piechotę ponad 15 km. Lierze z przemęczenia leciała krew z nosa. Martwiłam się, że jeśli będę musiała zadzwonić po karetkę, to ona po prostu nie dojedzie.
Przy punkcie kontrolnym był ogromny tłum obcokrajowców i kobiet z dziećmi. Aby córce było trochę cieplej, zdjęłam sweter i założyłam go na nią, podczas gdy ja zostałam w kurtce i koszulce. Długo czekałyśmy, aż nas przepuszczą przez granicę. Było bardzo zimno. Nie wytrzymałam, rozpięłam kurtkę przed strażnikiem granicznym, pokazałam mu, co mam na sobie i pokazałam mu moje dziecko zawinięte we wszystkie koszulki i bluzy, które miałam. Dopiero wtedy się zlitowali i pozwolili nam iść dalej.
Granicę ukraińską przekroczyłyśmy dość łatwo, ale polska straż graniczna długo nie chciała nas wpuścić: musiałam odbyć przesłuchanie.
Aksana mówi, że na początku w Polsce było jej łatwiej, ratowała sama myśl, że miały szczęście: dość łatwo przekroczyły granicę, udało się nawet nieźle ułożyć życie w Polsce.
– Zawsze porównywałam siebie z kimś innym, nie zwracałam uwagi na swoje emocje. Jak mogłam się martwić, skoro Ukraina jest bombardowana? Dopiero latem zdałam sobie sprawę, że w Polsce jest mi bardzo ciężko.
– Otrzymałam ochronę międzynarodową i teraz pracuję jako manicurzystka. Codziennie wracam do domu dopiero o godzinie 22 czy o północy, a moja córka jest w domu sama. Zarobionych pieniędzy wystarcza nam tylko na opłacenie mieszkania i zakup żywności, a ja prawie nie mam dni wolnych: dziś jest pierwszy od dwóch tygodni.
Aksana mówi, że nie ma żadnych planów na przyszłość. Wcześniej chciała pójść na studia, ale zdała sobie sprawę, że nie da rady połączyć pracy z nauką.
– Obecnie po prostu pracuję, by przeżyć. Rzecz jasna, chcę wrócić na Białoruś, lecz nie wierzę, że szybko to nastąpi.